Czy możemy ograniczyć negatywny wpływ transportu na klimat?

Od czasu pojawienia się na Ziemi, ludzie zmieniają środowisko całej planety.
Prędzej czy później negatywne skutki tych zmian dotkną każdego człowieka.
Jakość powietrza w Polsce należy do najgorszych w Europie. W miastach za
ten stan odpowiada w dużym stopniu transport drogowy.

Początki transportu
 
Transport długo był możliwy wyłącznie dzięki sile zwierząt pociągowych,
człowieka albo sił natury – wiatru, czy wody. Rewolucja przemysłowa wywróciła
jednak wszystko „do góry nogami” i rozpoczęła erę transportu zmechanizowanego.
Pojawiły się pojazdy o silnikach spalinowych – pierwowzorem był samochód
spalinowy Benz Patent-Motorwagen Nummer 1 z 1885 r. W silnikach spalinowych
energia chemiczna spalanego paliwa zamieniana jest na energię mechaniczną
wykorzystywaną do napędu maszyny. Towarzyszy temu uwalnianie wielu
szkodliwych związków zawartych w spalinach, w tym gazów cieplarnianych
wpływających na klimat.

 Transport drogowy
 
Wpływ transportu drogowego na środowisko oraz zdrowie ludzi w porównaniu
z innymi rodzajami transportu jest znaczący. W Unii Europejskiej w 2008 r.
zarejestrowanych było ponad 262 mln pojazdów (bez Irlandii i Portugalii), z czego
niemal 87% stanowiły samochody osobowe. Każdy z tych pojazdów emituje do środowiska zanieczyszczenia. Wiele z tych pojazdów każdego dnia stoi w korkach produkując jeszcze więcej spalin.
Transport drogowy to ważne źródło gazów cieplarnianych wpływających na
klimat. To także istotne źródło pyłów zawieszonych (PM10 i MPPM2.5), które
przedostają się do pęcherzyków płucnych siejąc w ludzkim organizmie spustoszenie.
To także zanieczyszczenie gleby i zatruwanie upraw nie tylko wzdłuż autostrad –
zanieczyszczenia wraz z masami powietrza migrują na znaczne odległości.
Stwierdzono, że zanieczyszczone powietrze dociera z nad Europy nawet do Arktyki.
Pył samochodowy w mniej więcej 7 procentach to „dymienie z rury”.
Kilkanaście procent to drobinki z opon, tarcz i klocków hamulcowych. Reszta, czyli
ok. 80 procent, to pylenie wtórne, czyli to, co leży na jezdni, a samochody wzbijają w
powietrze przejeżdżając. Gdy jest sucho, więcej pyłu zalega na drogach. Transport
samochodowy stanowi główne źródło zanieczyszczenia toksycznymi tlenkami azotu.
Tlenki azotu są odpowiedzialne za tworzenie się ozonu przygruntowego, który powoduje
u człowieka poważne choroby, a u roślin zaburza proces fotosyntezy. Tlenki azotu
przyczyniają się do powstawania kwaśnych deszczów, które niszczą lasy
wysokogórskie, a także konstrukcje wykonane przez człowieka na przykład z wapienia.
Tymczasem w Polsce kupuje się więcej samochodów niż w większości innych
krajów europejskich. Polacy coraz częściej korzystają z samochodów osobowych,
rezygnując na przykład z komunikacji miejskiej. Jednocześnie samochody jeżdżące po polskich drogach
należą do najbardziej wiekowych w UE, najczęściej nie spełniają europejskich norm
emisji spalin. Samochody poruszające się w korkach zużywają więcej paliwa, co
powoduje zwiększenie emisji zanieczyszczeń do powietrza. Częstym zjawiskiem jest też przemieszczanie się w samochodach tylko jednej osoby, kierowcy, podczas gdy można by w jednym samochodzie przewieźć do 5 osób.

Transport morski
 
Warto przeanalizować, jak intensywny jest ruch na morzach i oceanach
świata, ponieważ jest to kolejne poważne źródło spalin. Transport oceaniczny emituje
coraz więcej gazów cieplarnianych i pyłów, zwłaszcza w przybrzeżnym pasie o szerokości 400 km od lądu, powodując pogorszenie się jakości powietrza. Zanieczyszczone powietrze jest jednym z ważniejszych trucicieli Bałtyku. Na mapie (link poniżej) można sprawdzić, jakie jest
natężenie transportu morskiego na świecie
w bieżącym momencie: 

https://www.marinetraffic.com/en/ais/home/centerx:-12.0/centery:25.0/zoom:4

Transport lotniczy

Ostatnie 50 lat to okres szybkiego rozwoju transportu lotniczego. W 2012 r.
wykonano łącznie 79 mln lotów, przewożąc niemal 6 mld pasażerów między
lotniskami w 159 krajach. Według prognoz liczba lotów do 2030 roku podwoi się.
Głównym miejscem wprowadzania związków toksycznych przez samoloty są lotniska
oraz górne warstwy atmosfery. Najwięcej zanieczyszczeń wprowadzanych jest na
wysokościach 8-12 km n.p.m., ponieważ tam właśnie odbywają się loty
długodystansowe (ze względu na najmniejsze opory powietrza). Na mapie (link
poniżej) można prześledzić, jak wygląda w danym momencie ruch lotniczy na
świecie, w których rejonach świata jest najintensywniejszy, które kierunki/trasy są
najbardziej „oblegane”.

https://www.flightradar24.com/52.25,21/7

Podejrzewa się, że ruch lotniczy ma wpływ na zmiany klimatyczne nawet w
skali globalnej. Jest tak dlatego, że emituje znaczne ilości gazów cieplarnianych:
dwutlenku węgla, tlenków azotu i pary wodnej. Szacuje się, że transport lotniczy generuje ok. 2% światowej emisji gazów cieplarnianych. Co więcej, bardzo szkodliwe dla zdrowia ludzkiego są pyły pochodzące ze
ścierania nawierzchni lotniska oraz opon w trakcie kołowania samolotów. Podczas
jednego tylko lądowania opony mogą stracić nawet do 0.8 kg swojej masy. Osoby
mieszkające w pobliżu lotnisk są szczególnie narażone na choroby układu
oddechowego, krwionośnego czy nowotwory. Szkodliwy dla zdrowia jest także hałas
generowany podczas startowania i lądowania samolotów. Hałas uszkadza słuch,
zaburza sen, powoduje nerwice, zakłóca pracę narządów wewnętrznych. Hałas jest
obecnie traktowany jako jedno z zanieczyszczeń środowiska.

Efekt cieplarniany

Zjawisko efektu cieplarnianego jest naturalne. Gdyby nie efekt cieplarniany,
średnia temperatura powierzchni Ziemi wynosiłaby około minus 18 stopni a nie, jak
dzisiaj, plus 15 stopni. Za efekt cieplarniany odpowiedzialne są naturalnie
występujące w atmosferze gazy, jak dwutlenek węgla, para wodna i tlenki azotu.
Niemniej od początku ery przemysłowej, w wyniku ludzkiej działalności, stężenie
gazów cieplarnianych w powietrzu stopniowo wzrasta. Obserwowany jest wzrost
średniej temperatury powietrza w najniższych, przypowierzchniowych warstwach
atmosfery. Dodatkowo pojawiły się substancje nieobecne naturalnie w powietrzu,
freony, które prawdopodobnie niszczą warstwę ozonową.
Wzrost stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze wywołany działalnością
człowieka może być powodem obserwowanego ocieplenia klimatu na Ziemi. Ku takiej
opinii przychyla się szerokie grono naukowców, choć warto podkreślić, że trwają na
ten temat dyskusje, nikt bowiem nie jest w stanie jednoznacznie określić rzeczywistego wpływu człowieka na zmiany klimatu. Kształtowanie się klimatu jest zjawiskiem bardzo skomplikowanym, podlega wielu
czynnikom, wielokrotnie zmieniało się też w historii planety. Na ten moment nie
możemy z pewnością stwierdzić, czy ludzka działalność spowoduje katastrofalne
skutki dla Ziemi. Zjawisko efektu cieplarnianego i prognozowane efekty nasilającego
się efektu cieplarnianego w przystępny sposób wyjaśniono na stronie Muzeum
Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego:

http://muzeum.pgi.gov.pl/lekcje_int/efekt/index.htm

Czy możemy ograniczyć negatywny wpływ transportu na klimat?

Transport drogowy wprowadza do środowiska 4200 mln ton dwutlenku węgla
rocznie. Uzasadnionym jest tutaj pytanie, co ludzie mogą zrobić, aby zneutralizować
swój wpływ na Ziemię. Poszczególne państwa i miasta na świecie testują różnorodne
rozwiązania.
Paryż stopniowo zakazuje ruchu najbardziej trujących samochodów. Obecnie
w dni powszednie zakaz obejmuje auta starsze niż 20-letnie, stopniowo ma być
poszerzany. W Paryżu jest coraz więcej samochodów elektrycznych – stoją przy
ulicach i można je wynajmować tak, jak w Polsce rowery miejskie. W Niemczech wkrótce miasta będą mogły wprowadzać zakaz wjazdu samochodom z silnikami Diesla na wybranych ulicach (silniki Diesla
powodują największe zanieczyszczenia powietrza).
Coraz bardziej popularny w Polsce jest też tzw. „carsharing”, czyli dzielenie się
samochodami prywatnymi lub tworzenie sieci miejskich, ogólnodostępnych,
samochodów (tzw. auta na minuty). Podobno jeden samochód carsharingowy może
zastąpić od 8 do 20 samochodów prywatnych. Korzystanie z carsharingu zmniejsza
ilość emitowanych do atmosfery spalin, w związku z czym wpływa na jakość
powietrza w miastach. Korzystanie z takich rozwiązań powoduje też, że w centrum
miasta pojawia się mniej samochodów i dostępnych jest więcej miejsc parkingowych.
Innym, popularnym już w Polsce rozwiązaniem są bezpłatne parkingi Parkuj i Jedź
umieszczane przy dużych punktach komunikacyjnych na obrzeżach miast. Można
tam zostawić samochód i poruszać się po mieście komunikacją miejską.